Отправляет email-рассылки с помощью сервиса Sendsay

Naviny ad Partyi BNF

Подписаться Бесплатная новостная рассылка Подписчиков 155 RSS
←   Май 2008   →
 1
 2
 3
 4
 5
 6
 7
 8
 9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31


За последние 60 дней ни разу не выходила


Сайт рассылки: http://pbnf.org
Открыта: 08-03-2007

Автор
Ната Сен╕на

Статистика

155 подписчиков
0 за неделю
←   Все выпуски   →

Naviny ad Partyi BNF


Не - расейск╕м рэактарам на беларуск╕х АЭС

_

Чарнобыльская трагедыя для Беларус╕ аказалася найцяжэйшаю ╝ яе г╕сторы╕ падзеяй. Падарванае здаро╝е цэлага народу, тысячы квадратных к╕лямэтра╝ тэрыторы╕ кра╕ны зь лясам╕, палям╕, заводам╕, пасёлкам╕ й вёскам╕ стал╕ся немагчымым╕ для жыцьця й працы. Трагедыя стварыла ╝сенародную фоб╕ю да ядзернай энэргетык╕. Аб’екты ядзернай энэргетык╕, як╕я будавал╕ся, был╕ або замарожаныя, або пераведзеныя на арган╕чнае пал╕ва, як гэта адбылося зь Менскай ЦЭЦ-5.

Падзе╕ ╝ Чарнобыл╕ был╕ настольк╕ значныя, што ядзерная фоб╕я захап╕ла бальшыню кра╕на╝ Э╝ропы. У ╤тал╕╕ бы╝ уведзены мараторыюм на буда╝н╕цтва ядзерных электрастанцыя╝. У Герман╕╕, акрамя таго што бы╝ уведзены мараторыюм на буда╝н╕цтва, некальк╕ ядзерных электрастанцыя╝ был╕ выведзеныя з нагрузк╕, ╕хная праца замарожаная.

Цяпер сытуацыя зьмян╕лася.

У ╤тал╕╕ пачатае буда╝н╕цтва новых АЭС. У шэрагу ╕ншых кра╕на╝ Э╝ропы ╕ Аз╕╕ наз╕раецца такая ж тэндэнцыя. Ядзерная энэргетыка акты╝на наб╕рае с╕лу нават у кра╕нах, дзе арган╕чнага пал╕ва дастаткова, як гэта адбываецца ╝ ╤раку.

Стан беларускай энэргетык╕ цяпер вельм╕ кепск╕. Удзельныя выдатк╕ пал╕ва на выпрацо╝ку электраэнэрг╕╕ на некаторых электрастанцыях Беларус╕ так╕я, што электраэнэрг╕ю выгодней набываць у Л╕тве, Расе╕, Укра╕не, чым вырабляць яе сам╕м.

Зношанасьць асно╝ных фонда╝ энэргетык╕ катастраф╕чная. Апошняму буйному аб’екту энэргетык╕ Менскай ЦЭЦ-5 спо╝н╕лася 30 год, а энэргетычнаму л╕дэру Беларус╕ – найбольш магутнай Лукомскай ДРЭС – 40 гадо╝. Прыкладна так╕м╕ ж тэрм╕нам╕ можна ацан╕ць ╕ нашае тэхн╕чнае адставаньне ╝ пытаньнях разьв╕цьця энэргетык╕.

Акрамя маральна-тэхн╕чных праблема╝ буда╝н╕цтва ядзернай электрастанцы╕ ╝ Беларус╕, ╕стотнае значэньне мае ╕ замежнапал╕тычная сытуацыя ╝ Балта-Чарнаморск╕м рэг╕ёне. Расея, будучы манапольным паста╝шчыком пал╕ва ╝ рэг╕ён, спрабуе выкарыстаць энэргетычную залежнасьць гэтых кра╕на╝, у тым л╕ку Беларус╕, у сва╕х ╕мпэрск╕х пал╕тычных ╕ эканам╕чных мэтах. Буда╝н╕цтва ядзернай электрастанцы╕ ╝ значнай ступен╕ зьменшыць энэргетычную залежнасьць ад Расе╕.

Але трэба адразу сказаць, што ядзерныя рэактары гэтай электрастанцы╕ пав╕нны быць не расейскай вытворчасьц╕, ╕ паста╝ка цеплавылучальных элемэнта╝ для рэактара╝ пав╕нна адбывацца не з Расе╕. У супрацьлеглым выпадку пытаньне энэргетычнай бясьпек╕ Беларус╕ стане яшчэ больш надзённым. Кал╕ ╝лады вырашаць даць згоду на буда╝н╕цтва расейск╕х рэактара╝, то г╕сторыя з газам будзе працягвацца да бясконцасьц╕. “Не - расейск╕м рэактарам на беларуск╕х АЭС” – пад гэтым лёзунгам пав╕нны зараз дзейн╕чаць усе дэмакратычныя с╕лы Беларус╕.

Сродк╕ масавай ╕нфармацы╕ спрабуюць давесьц╕ нашым грамадзянам, што выбар праекту АЭС будзе зроблены на аснове тэндэру. ╤ ╝жо зараз адбываецца аг╕тацыя пра н╕быта пераваг╕ расейскага варыянту. Нам дастаткова Чарнобыльскага варыянту, каб у Беларус╕ ╕ бл╕зка не было расейск╕х рэактара╝.

Перш чым расейск╕я арган╕зацы╕ будуць дапушчаныя да тэндэру, Расея пав╕нна аплац╕ць Беларус╕ ╝сю вел╕чэзную шкоду, нанесеную Чарнобыльскай трагедыяй. А Расея цяпер так╕я магчымасьц╕ мае.

Буда╝н╕цтва атамнай электрастанцы╕ ╝ Беларус╕ пав╕нна вырашыць пытаньне замены арган╕чнага пал╕ва, колькасьць якога памяншаецца, на ядзерную энэрг╕ю, зьмян╕ць узровень энэргетычнай бясьпек╕ Беларус╕, а таксама падняць эканом╕ку Беларус╕ на новы, вышэйшы навуковы, тэхн╕чны ╕ вытворчы ╝зровень.

На жаль, па пытаньн╕ буда╝н╕цтва АЭС у Беларус╕ пазыцы╕ дэмакратычных с╕ла╝ разышл╕ся. Асно╝ная прычына – спадчына Чарнобыльскай трагеды╕. Здавалася б, што, выступаючы за буда╝н╕цтва АЭС, м╕жвол╕ падтрымл╕ваеш рэжым, прынамс╕ ╝ гэтым дачыненьн╕. Але гэта ня так.

Ёсьць беларуск╕ народ, ёсьць дзяржава Беларусь, ╕нтарэсы якой не залежаць ад дачасных рэжыма╝.

Беларуская эканом╕ка, навука, падрыхто╝ка кадра╝ не пав╕нны адставаць ад ╕ншых разьв╕тых кра╕на╝. Мы пав╕нны ╕сьц╕ побач з прагрэсам, а не зачыняць перад ╕м дзьверы.

Стан╕сла╝ Гусак

Экспэрт Парты╕ БНФ у энэргетычных пытаньнях

11:30, 02 тра╝ня 2008, Стан╕сла╝ Гусак

Кн╕жк╕ як гадз╕ньн╕к╕ (Ян Макс╕мюк пра сло╝н╕к Лявона Баршчэ╝скага)

_

Няда╝на я набы╝ „Беларуска-лац╕нска-э╝рапейск╕ сло╝н╕к”, складзены Лявонам Баршчэ╝ск╕м ╕ выдадзены Калег╕юмам Усходняй Э╝ропы ва ╬роцлаве (другое выданьне – у Менску, пад назвай “Э╝расло╝н╕к”). Вось кн╕жка, якая чалавеку не прысьн╕цца ╕ ╝ найгоршай з начных немарасьця╝ — таму яна магчымая тольк╕ на яве. Спадар Баршчэ╝ск╕ перакла╝ каля 4000 беларуск╕х сло╝ на 27 э╝рапейск╕х мова╝: 25 аф╕цыйных мова╝ дзяржава╝-сябра╝ Э╝рапейскага Зьвязу, харвацкую (мову сябра ЭЗ у– недалёкай будучын╕) ╕ лац╕нскую.

Беларуска-╕ншамо╝ная перакладная частка займае ╝сяго тольк╕ палову аб’ёму кн╕жыцы, якая нал╕чвае 1040 старонак. Акрамя гэтай асно╝най частк╕ сло╝н╕к зьмяшчае табл╕цы беларуск╕х спражэньня╝ ╕ скланеньня╝; сло╝н╕чак лексычных запазычаньня╝ беларускай мовы; беларуска-лац╕нск╕ сло╝н╕чак рэл╕г╕йных, б╕яляг╕чных, мэдыцынск╕х, х╕м╕чных ╕ ╕ншых тэрм╕на╝; сло╝н╕чак беларуск╕х прыказак, прымавак ╕ высло╝я╝; плюс сал╕дны дадатак, у як╕м можна знайсьц╕ беларуск╕я л╕чэбн╕к╕, асабовыя ╕мёны, назвы кра╕на╝, тапон╕мы ╕ сынон╕мы. Сло╝н╕к папярэджаны ╝ступам ╕ ╝казаньням╕, як ╕м карыстацца, на польскай, беларускай ╕ (як думаю, дзеля прыколу) лац╕нскай мовах. Магчыма, варта было б гэтыя ╝водз╕ны перакласьц╕ яшчэ на якуюсьц╕ менш экзатычную мову, каб задавол╕ць ╕ менш дасьведчаных чытачо╝, але годзе — той, каму трэба, разьбярэцца ╕ так...

Кал╕ не л╕чыць беларускага-расейскага сло╝н╕ка ╕ выдадзенага зус╕м няда╝на беларускага-укра╕нскага сло╝н╕ка, дык на сьвеце не ╕снуе ан╕якага ╕ншага прыстойнага беларуска-╕ншамо╝нага сло╝н╕ка. Чаму? Самы просты адказ — бо н╕кому яны не патрэбныя. Кал╕ беларусы вучацца ╕ншых мова╝ пры дапамозе расейск╕х сло╝н╕ка╝, дык ╕ тыя нешматл╕к╕я замежн╕к╕, каму раптам захочацца расшалопаць беларускую мову, могуць аналяг╕чна пакарыстацца беларуска-расейск╕м сло╝н╕кам.

Гартаючы сло╝н╕к Лявона Баршчэ╝скага, можам напасьц╕ ╕ на ╕ншы адказ на вышэй паста╝ленае пытаньне. Скласьц╕ сал╕дны беларуска-╕ншамо╝ны сло╝н╕к (скажам, на 25000 сло╝) — заданьне халерна карпатл╕вае ╕ ня╝дзячнае. Для нейкага г╕шпанца ц╕ ╕тальянца словы вока ╕ вачэй ц╕ дзед ╕ дзяды — гэта абсалютна розныя лексычныя адз╕нк╕, у як╕х не праглядваецца н╕якая роднасная сувязь. А таму яны пав╕нны стаяць як асобныя артыкулы ╝ сло╝н╕ку, бо бяз гэтага сло╝н╕к ня будзе ╕м н╕якай дапамогай. Спадар Баршчэ╝ск╕ менав╕та так ╕ роб╕ць у сва╕м шматмо╝ным index verborum, выцягваючы некаторыя больш складаныя формы назо╝н╕ка╝ ╕ дзеяслова╝ у асобны радок.

Кожны ╕ншы лексыкограф, кал╕ ён захоча зраб╕ць нешта сапра╝ды карыснае для беларускай мовы, мус╕ць паступаць падобна. ╤ кожны лексыкограф несумненна ня раз пашкадуе, што не ╕снуе машына часу, у якой можна было б перанесьц╕ся 100 гадо╝ назад ╕ растлумачыць айцам беларускай артаграф╕╕, каб яны яшчэ раз падумал╕, ц╕ перадаваць аканьне ╕ яканьне ╝ беларуск╕м правап╕се (а то ╕ павес╕ць ╕х за адно мейсца на дзянёк, каб ╕м думалася больш прадбачл╕ва ╕ ╝н╕кл╕ва).

У гэтым сэнсе, Лявон Баршчэ╝ск╕ як лексыкограф зья╝ляецца фактычна першапраходцам (да таго ж, „Беларуска-лац╕нска-э╝рапейск╕ сло╝н╕к” спрабуе адлюстраваць яшчэ ╕ наркама╝ска-тарашкев╕ча╝скую дылему сёньняшняга беларускага правап╕су). Кал╕ ╝зяць усё гэтае пад увагу, дык ня будзе перабольшаньнем сказаць, што вось на так╕х людзях, як Лявон Баршчэ╝ск╕, ╕ трымаецца беларуск╕ сьвет (па сваёй натуры, глыбока дыхатам╕чны ╕ шызафрэн╕чны) у шырэйшым сьвеце. До╝гага ╕ моцнага здаро╝я табе, Лявону!

Forstår De norsk?

Мяне асаб╕ста ня трэба пераконваць, што сло╝н╕к╕ — гэта найважнейшыя кн╕жк╕ ╝ жыцьц╕ людзей (як ╕ ╝ жыцьц╕ зьвяро╝, кал╕ ╝жо дагаворваць рэчы да канца).

Ад сама менш пяц╕ гадо╝ адз╕ныя кн╕жк╕, як╕я я чытаю выключна дзеля чыстай прыемнасьц╕, а не дзеля заб╕цьця часу, зарабляньня грошай або на злосьць жонцы — гэта сло╝н╕к╕, наогул нарвэск╕я. У мяне ╕х штук 9-10, падзеленых з большага паро╝ну на тры групы: адна пры ╝згало╝╕ ложка ╝ спальн╕, другая на пал╕цы ╝ ма╕м каб╕нэце ╝дома ╕ трэцяя на пал╕цы над п╕сьмовым сталом на працы. А яшчэ адз╕н нарвэска-чэск╕ сло╝н╕чак я маю пастаянна пры сабе — у к╕шэн╕ п╕нжака або ╝ сумцы, зь якой ежджу на працу. Проста таму, каб лав╕ць хв╕л╕ны чыстага кайфу незалежна ад геаграф╕чнай пазыцы╕.

Кал╕ ╝ самым пачатку гэтага стагодзьдзя я захаце╝ вывучыць нованарвэскую мову, каб перакласьц╕ майго ╝любёнага Тар’ей Вэсаса, праблема нованарвэска-якогасьц╕ сло╝н╕ка стала для мяне зь нечуванай вастрынёй. Спрабуйце ╝ Празе (ц╕ ╝ як╕м-небудзь ╕ншым месцы) знайсьц╕ добры беларуска-як╕йсьц╕ сло╝н╕к (ня л╕чачы згаданых ужо рас╕йскага ╕ ╝кра╕нскага). Дык вось, на пачатку мне здавалася, што з нованарвэск╕м╕ сло╝н╕кам╕ будзе аналяг╕чна — ╕х няма н╕дзе на сьвеце (dei finst ikkje i verdet).

Значыць, цяпер можаце сабе ╝яв╕ць маё аслупяненьне, кал╕ ╝ акадэм╕чнай кн╕гарн╕ пры Пляцы Вацлава ╝ Празе я знайшо╝ самы по╝ны нованарвэск╕ сло╝н╕к, як╕ тольк╕ ╕снуе ╝ прыродзе — Nynorskorboka, год выданьня 1994! Сло╝н╕к стая╝ там гадо╝ пяць, сказала мне прадавачка, ╕ н╕хто ╕м да мяне н╕ разу не пац╕кав╕╝ся. Я бы╝ настольк╕ шчасьл╕вы, што нават ╕ не падума╝, а як жа я ╕м пакарыстаюся, кал╕ там усенька па нованарвэску — бо бы╝ гэта тлумачальны сло╝н╕к, дзе нованарвэскае слова растлумачваецца ╕ншым╕ нованарвэск╕м╕ словам╕ (зь ╕ншага боку, кал╕ дз╕цё ╝ Нарвэг╕╕ вучаць нованарвэскай мове, дык ц╕ не растлумачваюць яму новае нованарвэскае слова ╕ншым╕ нованарвэск╕м╕ словам╕?).

Anyway, лёд скрану╝ся зь месца. Сёньня, акрамя плоймы сло╝н╕ка╝ па нарвэска-дацкай трасянцы (bokmål), як╕я перакладаюцца на ангельскую, чэскую або расейскую мовы, у мяне ёсьць згаданы Nynorskordboka, сло╝н╕к для школьн╕ка╝ Engelsk-nynorsk, nynorsk-engelsk ordbok i абсалютны рарытэт, Norsk-engelsk ordbok з 1965 году, як╕ дае ангельск╕я тлумачэньн╕ слова╝ з абедзьвюх нарвэск╕х мова╝, bokmål i nynorsk.

Цяпер мне часам думаецца, што вось нейк╕ мальтыец, як╕ раптам захоча перакласьц╕ свайго ╝любёнага Альгерда Бахарэв╕ча на мальтыйскую мову, ня будзе ╝жо зус╕м бездапаможны. Ён ня тольк╕ зможа набыць у бук╕н╕ста ╝ Менску зус╕м новеньк╕ камплект пяц╕томнага тлумачальнага сло╝н╕ка беларускай мовы ╝ шасьц╕ тамах, але ╕ сло╝н╕к Лявона Баршчэ╝скага ва ╬роцлаве, як╕ яму дазвол╕ць ухап╕ць той ╕стотны пляцдарм на ╝скра╕не беларускай мовы, адкуль ён можа раб╕ць сьмелыя вылазк╕ ╝ ейныя нетры.

Dictionaries are like watches

— сказа╝ Сэмюэл Джонсан (1709-1784), а╝тар першага сапра╝ды сал╕днага тлумачальнага сло╝н╕ка ангельскай мовы (42773 артыкулы, вага 9 к╕ляграма╝, год выданьня 1755), — the worst is better than none, and the best cannot be expected to go quite true.

Перакладны сло╝н╕к дазвол╕ць нам ухап╕ць усяго сэнс вышэй сказанага. Больш-менш так╕: „Сло╝н╕к╕ нагадваюць гадз╕ньн╕к╕ — з найгоршым чалавек адчувае сябе лепш, чым без ан╕якага, а з найлепшым ня можа спадзявацца, што той пакажа ╝сё прав╕льна”.

Аднак жа гэты бегк╕ пераклад ╕ ня бл╕зк╕ да афарыстычнай элегантнасьц╕ высло╝я Доктара Джонсана (як прынята называць славутага лексыкографа ╝ Англ╕╕). З гэтага перакладу н╕як нельга ╝разумець, чаму Сэмюэл Джонсан належыць да найчасьцей цытаваных ангельск╕х а╝тара╝, уступаючы месца тольк╕ Шэксп╕ру. Ну бо сам перакладны сло╝н╕к, утрымл╕ваючы ╝ сабе ключы да разгадк╕ ╝сяго, што было ╕ будзе нап╕сана ╝ чужой мове, усё ж так╕ не падказвае адназначна, як╕ ключ у якую дз╕рку ╝ста╝ляць. Далей ужо справа залежыць ад перакладчыка, ц╕ дапасуе ён ключ да парадных дзьвярэй у незнаёмы будынак, ц╕ адчын╕ць усяго нейк╕ чорны ход. Quod erat demonstrandum.

11:30, 02 тра╝ня 2008, Ян Макс╕мюк


Нямецкая "Зюддойчэ Цайтунг" пра в╕зыт Л.Баршчэ╝скага

_

2 тра╝ня. Адна з самых уплывовых штодзённых газэта╝ Нямеччыны "Зюддойчэ Цайтунг" апубл╕кавала матар'ял сваёй карэспандэнтк╕ Катарыны Кальвайт пра в╕зыт у Нямеччыну старшын╕ Парты╕ БНФ Лявона Баршчэ╝скага.

У гутарцы зь ёю беларуск╕ пал╕тык ап╕са╝ станов╕шча з правам╕ чалавека ╝ Беларус╕, паказа╝ сутнасьць рэпрэс╕йнай пал╕тык╕ рэжыму А.Лукашэнк╕ - як прыклад прыводз╕л╕ся пал╕тычна матываваныя прысуды ╝дельн╕кам "справы 16-ц╕" - ╕ распавё╝ пра стратэг╕ю й тактыку дзейнасьц╕ Парты╕ БНФ ╕ аб'яднаных дэмакратычных с╕ла╝ у год пал╕тычнай кампан╕╕ "Парляманцк╕я выбары-2008". У матар'яле нямецкай карэспандэнтк╕ асабл╕ва падкрэсьл╕ваецца, што дэмакратычныя с╕лы здолел╕ стварыць адз╕ны сьп╕с кандыдата╝ для ╝дзлу ╝ маючых адбыцца парляманцк╕х выбарах.

11:25, 02 тра╝ня 2008, Прэс-група Парты╕ БНФ
В избранное